Ο Προορισμός του Νευροκοπίου ξεχωρίζει για την στενή επαφή των οικισμών του με την Φύση και την άμεση σχέση των κατοίκων τους με αυτήν. Η στενή συνεργασία ανθρώπων και Φύσης είναι τρόπος ζωής και καθορίζει την οικονομία, την κουλτούρα αλλά και την αρχιτεκτονική στις εκκλησίες, στα ξωκλήσια και τις κατοικίες.  Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στους δύο χαρακτηρισμένους Παραδοσιακούς οικισμούς του Προορισμού:

Παγονέρι

Παραδοσιακός οικισμός ξεχωριστής ομορφιάς στο βορειοανατολικό τμήμα του Προορισμού. Πήρε το όνομά του από το παγωμένο νερό του, που αναβλύζει από τις βρύσες του.

Τα πετρόκτιστα σπίτια και τα καλντερίμια του υπογραμμίζουν την  αυθεντικότητά του  και καλούν τον επισκέπτη σε εξερεύνηση. Θα τον δροσίσουν οι βρύσες με το παγωμένο νερό που έδωσε και το όνομά στον οικισμό.

Ιδιαίτερη αναφορά στην εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου (μεταβυζαντινή τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, 1835) με το επιβλητικό πυργοειδές καμπαναριό από λαξευμένο γρανίτη 1832 και τον μεγάλο μηχανισμό εκκρεμούς ρολογιού που φιλοξενεί στον τρίτο όροφό του. Μοναδικές οι εικόνες και οι τοιχογραφίες στο εξωτερικό του. Τέλος, το ξωκλήσι της Αγ. Τριάδας στα νοτιοδυτικά του οικισμού είναι ιδανικό για όμορφο περίπατο (περπάτημα 7 λεπτών / 450 μέτρα).

Απόσταση από Κάτω Νευροκόπι: 24 λεπτά / 21 χλμ.

Aπόσταση από Δράμα: 1 ώρα / 55 χλμ.

Παροχές: Καφετέριες και εστίαση στον οικισμό των Ποταμών και των Λευκογείων. Κοντινότερα καταλύματα στον οικισμό του Κάτω Νευροκοπίου.

Περιθώρι

Ιστορικός οικισμός στο δυτικό μέρος του Προορισμού του Νευροκοπίου. Είναι από τους μεγαλύτερους και πιο ζωντανούς οικισμούς του Προορισμού, με ιδιαίτερη παράδοση.

Υπήρξε το θέατρο σημαντικής μάχης το 1941, καθώς στο λόφο του Αγ. Κωνσταντίνου πάνω από τον οικισμό βρίσκεται το ομώνυμο οχυρό της γραμμής Μεταξά (1.200 μ. από τον οικισμό, περπάτημα 20 λεπτών). Ενδεικτικό είναι πως στην κορυφή του λόφου βρίσκεται και το λιτό Μνημείο των μαχών του 1941 με την μοναδική θέα σε όλο την περιοχή.

Ξεχωριστή θεωρείται η μεταβυζαντινή τρίκλιτη βασιλική εκκλησία του Αγ. Νικολάου με το εντυπωσιακό καμπαναριό και την σπάνια εξωτερική διακόσμηση με πλίνθινους σταυρούς. Βρίσκεται μέσα στον οικισμό, είναι από τα παλαιότερα μνημεία του προορισμού, ενώ στο εσωτερικό της σώζονται σημαντικά ξυλόγλυπτα και εικόνες. Αναφορά αξίζουν ακόμη, η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής (1876) επίσης μέσα στον οικισμό για την αρχιτεκτονική και την αισθητική της, και το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία στα δυτικά για πεζοπορία στο μονοπάτι μέσα στη φύση. Το μονοπάτι Ε6 (Α’ τμήμα “Κάτω Βροντού – Βαθύτοπος”) που περνάει κοντά από τον οικισμό και το πανέμορφο δάσος της Κύκλας ολοκληρώνουν την εικόνα.

Απόσταση από Κάτω Νευροκόπι: 14 λεπτά / 12 χλμ Aπόσταση από Δράμα: 46 λεπτά / 47 χλμ Παροχές: Καφετέριες και εστίαση στον οικισμό. Κοντινότερα καταλύματα στους οικισμούς του Κάτω Νευροκοπίου και του Γρανίτη